Artykuł 87 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy wskazuje, że z wynagrodzenia za pracę – po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego, w rozumieniu ustawy z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych (Dz. U. poz. 2215), jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania – podlegają potrąceniu tylko następujące należności:
-sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
-sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
-zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
-kary pieniężne przewidziane w art. 108- kary porządkowe za np. nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy.

Jak było do tej pory?

Zgodnie z art. Art. 871 § 1 Kodeksu pracy wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:
-minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego, jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania – przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;
-75% wynagrodzenia określonego w pkt 1 – przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi;
-90% wynagrodzenia określonego w pkt 1 – przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108.
Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, kwoty określone w § 1 ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.

Jak jest obecnie?

Zgodnie z art. 52 Ustawy z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 jeżeli z powodu podjętych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działań służących zapobieganiu zarażeniem wirusem SARS-CoV-2 pracownikowi zostało obniżone wynagrodzenie lub członek rodziny pracownika utracił źródło dochodu, kwoty określone w art. 871 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2019 r. poz. 1040, 1043 i 1495) ulegają zwiększeniu o 25% na każdego nieosiągającego dochodu członka rodziny, którego pracownik ten ma na utrzymaniu.

Przez członka rodziny w tym przypadku, rozumie się odpowiednio małżonka albo rodzica wspólnego dziecka oraz dziecko w wieku do 25. roku życia, a także dziecko, które ukończyło 25. rok życia legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością przysługuje świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy, o którym mowa w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r.  o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 111), albo zasiłek dla opiekuna,  o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów (Dz. U. z 2017 r. poz. 2092 oraz z 2019 r. poz. 1818).
Przez dziecko w tym przypadku rozumie się dziecko własne pracownika, dziecko współmałżonka, a także dziecko rodzica wspólnego dziecka. Do członków rodziny nie zalicza się dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, a także pełnoletniego dziecka posiadającego własne dziecko.

Jak potwierdzić uprawnienie do wyższej kwoty wolnej od potrąceń?

Ustawodawca nie uregulował w przepisach w jaki sposób i w jakim zakresie pracodawca powinien pozyskać od pracownika-dłużnika informacje uprawniające do skorzystania z podwyższonej kwoty wolnej od potraceń. Najlepszym rozwiązaniem w takiej sytuacji jest jak najszybsze poinformowanie pracowników o przysługujących im uprawnieniach i pozyskanie od nich oświadczenia o liczbie osób nieuzyskujących dochodów, a pozostających na utrzymaniu pracownika, którego objęto obniżonym wynagrodzeniem lub członek rodziny utracił źródło dochodu.

Czy pracodawca może żądać od pracownika przedstawienia zaświadczenia o utracie pracy, przez członka jego rodziny?

Mając na uwadze przepisy RODO zbieranie informacji w zakresie możliwości skorzystania z wyższej kwoty wolnej od potrąceń powinno się odbyć poprzez oświadczenie pracownika. Pracodawca nie ma prawa oczekiwać od pracowników dodatkowych dokumentów na poświadczenie utraty pracy przez członka rodziny oraz liczby osób pozostających na utrzymaniu pracownika- dłużnika.