Z ulgi na złe długi korzystają najczęściej podatnicy VAT, którzy nie uzyskali od swoich kontrahentów należności za wykonaną usługę lub dostarczone towary. Zgodnie z art. 89a ust. 1 i 1a ustawy o podatku od towarów i usług, podatnik może skorygować podstawę opodatkowania oraz podatek należny z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona. Korekta dotyczy również podstawy opodatkowania i kwoty podatku przypadającej na część kwoty wierzytelności, której nieściągalność została uprawdopodobniona. Nieściągalność wierzytelności uważa się za uprawdopodobnioną, w przypadku gdy wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie w ciągu 90 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze.

Ulga na złe długi ma umożliwić wierzycielowi odzyskanie kwoty podatku należnego od dokonanej czynności, za którą nie otrzymał zapłaty. Po stronie nabywcy, który nie uiścił zapłat powstaje obowiązek korekty odliczonej kwoty VAT wynikającej z niezapłaconej we wskazanym terminie faktury. Skorzystanie z tej procedury wywołuje bowiem skutki zarówno u wierzyciela, jak i podatnika.

Istotne orzeczenie TSUE

Orzeczenie TSUE z dnia 15 października 2020 r. w sprawie C-335/19 ma duże znaczenie dla polskich podatników, ponieważ zgodnie z przepisami polskiej ustawy o podatku od towarów i usług, aby móc skorzystać z ulgi na złe długi, na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której dokonuje się korekty wierzyciel i dłużnik muszą być podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni, a dłużnik nie może być w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego w rozumieniu ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji.

W wyżej wskazanym wyroku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, że: „artykuł 90 dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisom krajowym, które uzależniają obniżenie podstawy opodatkowania podatkiem od wartości dodanej (VAT) od warunku, by w dniu dostawy towaru lub świadczenia usług, a także w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej mającej na celu skorzystanie z tego obniżenia dłużnik był zarejestrowany jako podatnik VAT i nie był w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji, zaś wierzyciel był w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej nadal zarejestrowany jako podatnik VAT”.

Powyższe oznacza, że warunki określone w ustawie o podatku od towarów i usług są sprzeczne z przepisami unijnymi.

Zmiany wprowadzone SLIM VAT 2

Zgodnie z art. 1 pkt 10 ustawy z dnia 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy – Prawo bankowe z art. 89a ust. 2 usunięty zostaje warunek dotyczący statusu podatnika. Bez znaczenia dla zastosowania ulgi na złe długi będzie miał fakt, czy dostawa towaru lub świadczenie usług były dokonane na rzecz podatnika zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny oraz czy podatnik ten był w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego czy likwidacji.

Ponadto do art. 89a ustawy o podatku od towarów i usług ustawodawca dodał ust. 2a, na podstawie którego, w przypadku dostawy towaru lub świadczenia usług dokonanych na rzecz podmiotu innego niż podatnik, o którym mowa w art. 15 ust. 1, zarejestrowany jako podatnik VAT czynny, korekta, o której mowa w ust. 1, może zostać dokonana, jeżeli:
1) wierzytelność została potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego lub
2) wierzytelność została wpisana do rejestru długów prowadzonego na poziomie krajowym, lub
3) wobec dłużnika ogłoszono upadłość konsumencką na podstawie odrębnych przepisów.

Wydłużenie terminu na skorzystanie z ulgi na złe długi

Wskazana powyżej ustawa nowelizująca przepisy dotyczące ulgi na złe długi zmienia również art. 89a ust. 2 pkt 5 ustawy o podatku od towarów i usług. Zgodnie z nowym brzmieniem tego przepisu podatnik może skorzystać z ulgi na złe długi jeżeli od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 3 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona. Do tej pory obowiązywał okres dwuletni.