Co do zasady z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami wspólność majątkowa, która obejmuje nabyty majątek w czasie jej trwania przez oboje lub jednego małżonka. Przedmioty majątkowe, które są nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Czy małżonkowie odpowiadają solidarnie za swoje zobowiązania podatkowe?

O tym, czy małżonkowie odpowiadają solidarnie za swoje zobowiązania podatkowe decyduje majątkowy ustrój małżeński. Kodeks rodzinny i opiekuńczy wyróżnia pięć majątkowych ustrojów małżeńskich. Należą do nich:
-ustawowa wspólność majątkowa (powstaje z mocy prawa przy zawarciu małżeństwa),
-umowna współwłasność majątkowa (małżonkowie poprzez umowę zawartą w formie aktu notarialnego mogą wspólność ustawową ograniczyć lub rozszerzyć)
-umowna rozdzielność majątkowa (w formie aktu notarialnego)
-rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków
-przymusowy ustrój majątkowy (ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej).
Co do zasady w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność podatnika za zobowiązania podatkowe obejmuje jego majątek odrębny oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka. Solidarną odpowiedzialność małżonka wyłącza:
-zawarcie umowy o ograniczenie lub wyłączenie ustawowej wspólności majątkowej,
-zniesienie wspólności majątkowej prawomocnym orzeczeniem sądu,
-ustanie współwłasności majątkowej w przypadku ubezwłasnowolnienia małżonka,
-uprawomocnienie się orzeczenia sądu o separacji małżonków.
Warto zaznaczyć, że powyższego nie stosuje się do zobowiązań podatkowych, które powstały przed dokonaniem tych czynności. Oznacza to, że wyłączenie solidarnej odpowiedzialności za długi podatkowe małżonka następuje z momentem zawarcia umowy o wyłączeniu lub ograniczeniu wspólności majątkowej, ale nie ma ona mocy wstecznej. Zatem zawarcie takiej umowy nie zawsze oznacza dla współmałżonka ochronę przed odpowiedzialnością za zaległości podatkowe drugiego małżonka.

Należy również wspomnieć, że umowa o rozdzielności majątkowej może poprzedzać zawarcie małżeństwa. Zgodnie z art. 47 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, umowa taka może zostać rozwiązana w trakcie trwania małżeństwa, co skutkuje powstaniem między małżonkami wspólności ustawowej, chyba że małżonkowie postanowili inaczej.

Czy rezygnacja z małżeńskiej wspólności majątkowej chroni całkowicie przed solidarną odpowiedzialnością?

Niestety, mimo istnienia między małżonkami rozdzielności majątkowej, w przypadku gdy podatnik prowadzi działalność gospodarczą współmałżonek może ponieść odpowiedzialność podatkową, jako członek rodziny podatnika. Zgodnie z art. 111 ordynacji podatkowej członek rodziny podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem prowadzącym działalność gospodarczą za zaległości podatkowe wynikające z tej działalności i powstałe w okresie, w którym stale współdziałał za podatnikiem w jej wykonywaniu, osiągając korzyści z prowadzonej przez niego działalności. Analizując treść powyższego przepisu należy zauważyć, że niewątpliwie małżonek jest członkiem rodziny, jednak jego solidarna odpowiedzialność za długi podatkowe wystąpi tylko w przypadku, gdy małżonek będzie stale współdziałał z podatnikiem w wykonywanej działalności. Zgodnie z komentarzem do ordynacji podatkowej „Przez stałe współdziałanie należy rozumieć taki stan faktyczny, który nie został ujęty w ramy prawne umowy (o pracę, zlecenia, o dzieło), z tytułu której wypłacane jest wynagrodzenie. Nie może to być też współdziałanie o charakterze jedynie okazjonalnym czy dorywczym, lecz cechujące się względną stabilnością i permanentnością.” (zob. Etel Leonard (red.), Ordynacja podatkowa. Komentarz aktualizowany). Ponadto za zobowiązania podatkowe mimo stałego współdziałania nie odpowie solidarnie członek rodziny podatnika, wobec którego na podatniku ciążył obowiązek alimentacyjny.