Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. System ubezpieczeń społecznych płatnik składek jest obowiązany według zasad wynikających z przepisów ustawy obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy.
Artykuł 47 ust. 1 tej samej ustawy wskazuje, że płatnik składek przesyła w tym samym terminie deklarację rozliczeniową, imienne raporty miesięczne oraz opłaca składki za dany miesiąc, z zastrzeżeniem ust. 1a, 2a i 2b, nie później niż:
-do 10 dnia następnego miesiąca – dla osób fizycznych opłacających składkę wyłączni za siebie,
-do 5 dnia następnego miesiąca – dla jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych,
-do 15 dnia następnego miesiąca – dla pozostałych płatników.

Naliczenie odsetek za zwłokę od niezapłaconych składek

Zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy o Systemie ubezpieczeń społecznych od nieopłaconych w terminie składek należne są od płatnika składek odsetki za zwłokę, na zasadach i w wysokości określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2018 r. poz. 800, z późn. zm.) z wyłączeniem art. 56a. Warto zaznaczyć w tym momencie, że odsetek za zwłokę nie nalicza się, jeżeli ich wysokość nie przekraczałaby 6,60 zł.

Na podstawie art. 24 ust. 1a ustawy o Systemie ubezpieczeń społecznych w razie nieopłacenia składek lub opłacenia ich w zaniżonej wysokości ZUS może wymierzyć płatnikowi składek dodatkową opłatę do wysokości 100% nieopłaconych składek. Ustęp 2 tego samego przepisu stanowi ponadto, że składki oraz odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia i dodatkowa opłata, zwane dalej „należnościami z tytułu składek”, nieopłacone w terminie, podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej.
Należy również wskazać, że na podstawie art. 26 ust. 1 wyżej cytowanej ustawy Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma również prawo do występowania z wnioskiem o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości dłużnika zalegającego z opłatą należności z tytułu składek także wtedy, gdy dłużnikiem jest państwowa jednostka organizacyjna niebędąca jednostką budżetową.

Wyłączenie z ubezpieczenia chorobowego

Zgodnie z art. 14 ust.2 pkt 2 ustawy o Systemie ubezpieczeń społecznych ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe ustają od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie – w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących, duchownych oraz osób wymienionych w art. 7.
Należy jednak przy tym zaznaczyć, że w uzasadnionych przypadkach przedsiębiorca mimo nieopłacenia składek w terminie będzie mógł kontynuować ubezpieczenie. ZUS może bowiem wyrazić zgodę na opłacenie składki przez przedsiębiorcę po terminie. Warto jednak wiedzieć, że następuje to tylko w uzasadnionych przypadkach i wyłącznie na wniosek przedsiębiorcy.

Brak możliwości rozliczenia niezapłaconych składek ZUS w prowadzonej działalności gospodarczej

W przypadku rozliczania w działalności gospodarczej składek ZUS, co do zasady obowiązuje metoda kasowa. Oznacza to, że składki na ZUS podatnik może odliczać w momencie ich rzeczywistego zapłacenia, a nie w momencie samego powstania obowiązku ich zapłaty. Dlatego też w przypadku niezapłacenia składek na ZUS, przedsiębiorca nie będzie miał prawa rozliczenia ich w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.