Swoboda przy zawieraniu umów między kontrahentami powoduje, że często możemy spotkać się z ustaleniami zawierającymi kary umowne. Są one zabezpieczeniem na wypadek, gdyby któraś ze stron nie wykonała lub nienależycie wykonała umowę. Kara umowna jest wprost uregulowana w przepisach Kodeksu cywilnego.

Czy zapłacona kara umowna może stanowić koszt uzyskania przychodu?

Co do zasady, zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 tej samej ustawy. Powyższe oznacza, że w przypadku, gdy kara umowna została zapłacona z powodu np. zerwania umowy w celu zmniejszenia starty przedsiębiorstwa, gdyż wynikające z umowy zobowiązanie stanowiło koszt uzyskania przychodu, a sam przychód był niewielki zapłata tej kary i zaliczenie jej do kosztów jest zasadne.

Ugruntowane stanowisko sądów administracyjnych

Sądy administracyjne prezentują jednolita linię orzeczniczą, zgodnie z którą zapłata kary umownej za rozwiązanie umowy czy odstępnego może stanowić dla przedsiębiorcy koszt uzyskania przychodu, jeśli zapłata tej kary jest uzasadniona gospodarczo. Powyższe znajduje swoje potwierdzenie m.in. w wyrokach Naczelnego Sądu Administracyjnego z 12 kwietnia 2018 r., sygn. II FSK 871/16, z 11 grudnia 2016 r, sygn. II FSK 478/12 i z 19 czerwca 2012 r., sygn. II FSK 2486/10).

Dnia 6 maja 2020 roku Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wydał zmienioną interpretację indywidualną numer IPPB3/4510-833/15-3/S/DP/SP. Zmiana ta wynikała z wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 20 kwietnia 2017 r., sygn. III SA/Wa 1361/16. W zaistniałym stanie faktycznym podatnik zdecydował się odstąpić od umowy najmu powierzchni biurowej, która była mu już niepotrzebna, a generowała zbędne koszty. Wypowiedzenie tej umowy skutkowało jednak koniecznością zapłaty przez niego kary umownej.

W pierwotnej interpretacji indywidualnej organ podatkowy uznał, że przedsiębiorca nie ma prawa powiększenia kosztów uzyskania przychodów o zapłaconą karę umowną, gdyż podlega ona wyłączeniu z kosztów tak jak inne kary i odszkodowania.

Na tak wydaną interpretację przedsiębiorca złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Skład orzekający uwzględnił skargę i uchylił pierwotną interpretację indywidualną. W uzasadnieniu wyroku wskazał na uchwałę Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie, sygn. II FPS 2/12, w której Sąd zaakcentował konieczność analizowania ponoszonych wydatków przez pryzmat zasad gospodarki wolnorynkowej, w której przedsiębiorca musi na bieżąco reagować na aktualne zjawiska gospodarcze, zachowania podmiotów konkurencyjnych, opłacalność swojej działalności w danym momencie, musi dostosowywać swoją ofertę do dynamicznej sytuacji rynkowej. Taka reakcja może też polegać na eliminowaniu nieopłacalnych przedsięwzięć, ponoszeniu w tym celu pewnych kosztów, a to w tym celu, aby w ramach innego przedsięwzięcia osiągnąć zysk, czyli zwiększyć swój przychód, albo też tylko w tym celu, aby zminimalizować ekonomiczną stratę.

Oznacza to, że kara umowna, jeżeli poniesienie jej jest spowodowane między innymi osiągnięciem zysku tj. zwiększeniem przychodu, albo też, zminimalizowaniem ekonomicznej straty może stanowić koszt uzyskania przychodu.