Być może zetknęli się Państwo kiedyś z dyskusją polityków na temat tego, czy nowowprowadzane świadczenie jest opłatą, daniną, składką czy też podatkiem. Choć spory na ten temat wydawać się mogą błahe to w istocie prawidłowe nazwanie świadczenia niesie ze sobą istotne konsekwencje prawne. Czym jest więc podatek? Odpowiedź na to pozornie proste pytanie znaleźć możemy w art. 6. Ordynacji podatkowej, zgodnie z którą „podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej”. Definicja ta składa się z 7 elementów, których omówienie jest tematem poniższego artykułu.

Publicznoprawne

Publicznoprawny charakter podatku oznacza, że może być on nakładany wyłącznie przez państwo, działające w zakresie swojego władztwa. Nie będzie więc podatkiem świadczenie wynikające ze stosunku cywilnoprawnego, nawet jeśli świadczone będzie na rzecz państwa za zgodą samych opodatkowanych. W związku z tym za podatek, w myśl definicji zawartej w Ordynacji podatkowej, nie uznamy np. samoopodatkowania, o którym mowa w Ustawie o referendum lokalnym.

Nieodpłatne

Nieodpłatność podatku rozumieć należy w ten sposób, że fakt jego zapłaty nie uprawnia płacącego do żadnego świadczenia wzajemnego ze strony państwa, a tym samym nie rodzi po stronie podmiotu, na rzecz którego zapłacono podatek żadnych zobowiązań, a co za tym idzie podmiot płacący podatki nie może także wskazać celu, na który jego podatek zostanie przeznaczony. W związku z powyższym twierdzenia typu „należy mi się dostęp do bezpłatnej edukacji, bo płacę w tym kraju podatki” uznać należy za nieprawdziwe. Warto odnotować także, że zgodnie z definicją z Ordynacji podatkowej podatkiem nie będzie np. składka na ubezpieczenie emerytalne, gdyż jej zapłata rodzi obowiązek świadczenia wzajemnego ze strony państwa.

Przymusowe

Przymusowość, będąca immanentną cechą podatku oznacza, że państwo ma prawo, za pośrednictwem wyznaczonych do tego organów oraz w zgodzie z obowiązującymi przepisami, doprowadzić do ich poboru nawet wbrew woli podmiotu opodatkowanego. Przymus ten może objawić się nie tylko w drodze egzekucji z majątku, ale także sankcji karnych.

Bezzwrotne

Bezzwrotność podatku oznacza, że w przypadku, w którym został on zapłacony w należnej wysokości nie podlega on zwrotowi na rzecz podatnika, o ile nie istnieje ku temu przesłanka zawarta w przepisach. Odróżnia to podatek od np. pożyczki.

Pieniężne

Pieniężny charakter podatku oznacza, że powinien być on określony w kwocie pieniędzy, a nie w naturze lub w drodze świadczenia osobistego. Nie wyklucza to jednak przypadku, w którym państwo przejmie niepieniężną część majątku w celu doprowadzenia do efektywnego poboru podatku.

Na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy

Aby dane świadczenie uznać za podatek musi być ono uiszczane wyłącznie na rzecz określonych podmiotów tj. Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy. Oznacza to, że gdyby ustawodawca wprowadził nową opłatę np. na rzecz Narodowego Banku Polskiego nie zostałaby ona uznana za podatek.

Wynikające z ustawy podatkowej

Zasada ta stanowi powtórzenie normy określonej w art. 217. Konstytucji, zgodnie z którym ”Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy”. Oznacza to, że obowiązek zapłaty podatku nie może wynikać z aktu podustawowego jak np. rozporządzenie ministra. Nie oznacza to jednak, że w aktach takich nie znajdziemy przepisów odnoszących się do podatków, a jedynie, że aby akt taki był ważny musi określać kwestie, które w ustawie wyraźnie zostały przewidziane do określenia w akcie podustawowym.